I. Việt Nam: Tiên phong xây dựng hành lang pháp lý cho tài sản số

Việt Nam đang thể hiện vai trò dẫn đầu trong việc thiết lập khuôn khổ pháp lý cho tài sản số.

• Luật Công nghiệp Công nghệ số mang tính đột phá: Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số tại Kỳ họp thứ 9, một quyết sách đột phá có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ Thông tin (Bộ Khoa học và Công nghệ), khẳng định: "Việt Nam trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành một đạo luật riêng về công nghiệp công nghệ số, khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong xây dựng thể chế số hiện đại và toàn diện."

• Định danh tài sản số trong luật: Việc tài sản số, tài sản mã hóa và tiền số được định danh trong luật "không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sở hữu mà còn tạo hành lang pháp lý rõ ràng hơn cho các doanh nghiệp đang vận hành hạ tầng số."

• Ưu tiên blockchain và RWA: Quyết định số 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (12/6) đã xác định blockchain và ba nhóm sản phẩm liên quan (tài sản số, tiền số, tiền mã hóa; hạ tầng mạng blockchain; hệ thống truy xuất nguồn gốc) là công nghệ và sản phẩm công nghệ chiến lược.

• Tiềm năng kinh tế: Ông Nguyễn Phú Dũng, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, nhận định Luật Công nghiệp Công nghệ số là một bước tiến quan trọng, giúp tài sản số "không còn là khái niệm “xám” mà từng bước được công nhận, định danh, định giá và giao dịch hợp pháp." Điều này tạo niềm tin cho nhà đầu tư, đặc biệt là dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài, và "chuyển đổi vai trò của Việt Nam từ “người đi theo trật tự tài chính toàn cầu” sang “quốc gia kiến tạo bản vị tài sản số riêng”".

• Thách thức và định hướng chính sách: Mặc dù tiềm năng lớn, các chuyên gia tại Hội thảo "Khung Pháp Lý và Đổi Mới Trong Lĩnh Vực Tài Sản Số" (Học viện Tài chính và HKU Business School) nhấn mạnh sự thiếu vắng khung pháp lý rõ ràng đã tạo ra khoảng trống trong quản lý, làm tăng nguy cơ rủi ro và cản trở đổi mới. Bài học từ Hồng Kông cho thấy cần "quy định rõ ràng về cấp phép, giám sát và phân loại tài sản số," và Việt Nam cần chủ động tiếp cận xu hướng toàn cầu, xem xét thí điểm các hình thức tài sản như security token, stablecoin hay token hóa tài sản thực.

II. Token hóa tài sản thế giới thực (RWA): Cầu nối TradFi và DeFi

Token hóa tài sản thế giới thực (RWA) là quá trình chuyển đổi các tài sản vật chất hoặc phi vật chất truyền thống (như bất động sản, vàng, tác phẩm nghệ thuật, cổ phiếu, trái phiếu, tín chỉ carbon) thành các token kỹ thuật số trên blockchain. RWA được ca ngợi vì đã thu hẹp khoảng cách giữa tài chính truyền thống (TradFi) và tài chính phi tập trung (DeFi).

• Định nghĩa và cơ chế hoạt động: RWA là các tài sản được token hóa từ các tài sản thực hữu hình bằng cách liên kết tài sản vật chất với blockchain. Quá trình này bao gồm ba giai đoạn:

• Chính thức hóa ngoài chuỗi: Thiết lập rõ ràng giá trị, quyền sở hữu và tư cách pháp lý của tài sản trong thế giới thực.

• Cầu nối thông tin: Chuyển đổi thông tin của tài sản thành token kỹ thuật số, nhúng dữ liệu về giá trị và quyền sở hữu hợp pháp vào metadata của token.

• Cung và cầu giao thức RWA: Các giao thức DeFi tập trung vào RWA giúp tạo ra RWA mới và thu hút nhà đầu tư.

• Ưu điểm vượt trội:Tăng tính thanh khoản: Biến tài sản kém thanh khoản truyền thống (như bất động sản) thành các token dễ giao dịch trên thị trường toàn cầu.

• Quyền sở hữu theo tỷ lệ: Chia nhỏ tài sản thành nhiều token, giảm rào cản gia nhập và cho phép nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia.

• Minh bạch và an toàn: Blockchain lưu trữ giao dịch công khai, bất biến, chống gian lận và đảm bảo quyền sở hữu.

• Hiệu quả và tiết kiệm chi phí: Hợp lý hóa quá trình xử lý giao dịch, giảm thiểu các khâu trung gian, chi phí và sự chậm trễ.

• Tính toàn diện và phạm vi toàn cầu: Mở rộng cơ hội tiếp cận tài chính và thu hút nhiều nhà đầu tư hơn trên quy mô toàn cầu.

• Tác động và quy mô thị trường:Tăng trưởng ấn tượng: Tổng giá trị tài sản bị khóa (TVL) của nhóm RWA đã tăng từ hơn 2,4 tỷ USD vào tháng 10/2023 lên hơn 6,5 tỷ USD vào tháng 12/2023 và vượt 20 tỷ USD vào tháng 4/2025, thậm chí đạt 23 tỷ USD vào giữa năm 2025.

• Dự báo quy mô khổng lồ: Boston Consulting Group (BCG) và ADDX dự báo giá trị kết hợp của tài sản kém thanh khoản được token hóa có thể "vượt 16 nghìn tỷ USD vào năm 2030." Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, trích dẫn dự báo của BCG rằng quy mô tài sản thực được token hóa (RWA) sẽ "đạt gần 19.000 tỷ USD, chiếm tới 10% tổng GDP toàn cầu vào năm 2033." Ngân hàng Standard Chartered lạc quan hơn, cho rằng ngành token hóa RWA có thể đạt giá trị tới 30 nghìn tỷ USD vào năm 2034.

III. Các ứng dụng và xu hướng nổi bật của RWA

RWA có ứng dụng đa dạng trong nhiều lĩnh vực:

• Bất động sản: Làm cho việc đầu tư bất động sản dễ tiếp cận và phân chia hơn thông qua quyền sở hữu theo tỷ lệ.

• Mỹ thuật và sưu tầm: Cung cấp con đường mới cho các nhà sưu tập đầu tư và giao dịch các tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao.

• Cổ phiếu và vốn cổ phần: Đơn giản hóa việc mua, bán và giao dịch vốn cổ phần, mở ra cơ hội cho cả công ty tư nhân và công ty giao dịch công khai.

• Hàng hóa: Token hóa kim loại quý, nông sản, tài nguyên năng lượng để hợp lý hóa giao dịch và thanh toán.

• Công cụ nợ: Biến trái phiếu, khoản vay và chứng khoán nợ khác thành token để cải thiện tính thanh khoản.

• Tài chính phi tập trung (DeFi): Token RWA có thể tham gia vào các nền tảng vay – cho vay, thế chấp, tạo ra lợi nhuận thụ động.

Các tổ chức tài chính lớn đã và đang tích cực tham gia vào không gian RWA:

• JPMorgan: Ra mắt Tokenized Collateral Network (TCN) để chuyển đổi tài sản truyền thống thành token kỹ thuật số và đã sử dụng blockchain Onyx và TCN để mã hóa cổ phiếu tại một trong các quỹ thị trường tiền tệ của mình.

• BlackRock: "Không có gì phải suy nghĩ, blockchain đầu tiên chúng tôi chọn để triển khai token hóa là Ethereum," Robbie Mitchnick – Giám đốc tài sản số của BlackRock, phát biểu. BlackRock đã đưa 2.65 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ lên Ethereum và chiếm 95% tổng tài sản quỹ BUIDL của họ.

• Franklin Templeton: Ra mắt Quỹ tiền tệ chính phủ Hoa Kỳ Franklin OnChain (Franklin OnChain U.S. Government Money Fund), quỹ tương hỗ đầu tiên được đăng ký tại Hoa Kỳ sử dụng blockchain công khai.

• Citi, ABN Amro, EIB, Mirae Asset Securities: Đều đã có những dự án và sáng kiến token hóa tài sản đáng chú ý, từ trái phiếu kỹ thuật số đến hạ tầng chứng khoán token hóa.

IV. Nền tảng blockchain cho RWA: Ethereum dẫn đầu, các L2 và Solana cạnh tranh

Việc lựa chọn blockchain phù hợp là yếu tố then chốt cho sự thành công của dự án RWA, đòi hỏi sự cân bằng giữa bảo mật, tốc độ, chi phí và tuân thủ quy định.

• Ethereum: "Cao tốc chính" cho dòng tiền tổ chức:Chiếm ưu thế tuyệt đối: Theo RWA.xyz (tháng 5/2025), Ethereum cùng hệ sinh thái Layer 2 (L2) chiếm tới 80% tổng giá trị RWA được token hóa trên toàn thị trường, với 6.6 tỷ USD trên Ethereum (58%).

• Lý do lựa chọn: Các tổ chức lớn ưu tiên Ethereum vì "tính phi tập trung, độ tin cậy cũng như tính bảo mật" và là "nền tảng hợp đồng thông minh 'được thử nghiệm (battle-test) lâu nhất, an toàn nhất và phi tập trung nhất'."

• Hệ sinh thái mạnh: Xử lý tới 95% khối lượng giao dịch stablecoin và TVL trong DeFi cao gấp 7 lần Solana, tạo hiệu ứng mạng lưới, tính thanh khoản và khả năng kết nối mạnh mẽ.

• Tiêu chuẩn pháp lý tiên tiến: Các chuẩn ERC-3643 và ERC-1400 tích hợp sẵn cơ chế kiểm tra danh tính (KYC), chống rửa tiền (AML) và giới hạn chuyển nhượng.

• Solana: Nhanh và hiệu quả chi phí cho mảng bán lẻ:Tốc độ và phí thấp: Xử lý hơn 50.000 giao dịch mỗi giây (TPS) với phí giao dịch trung bình chỉ $0.013.

• Tăng trưởng mạnh mẽ: Đến giữa năm 2025, Solana đang lưu trữ hơn 413 triệu USD giá trị RWA token hóa trên 79 tài sản, với hơn 51.000 chủ sở hữu, tăng trưởng hơn 600% chỉ trong 30 ngày.

• Vị thế cạnh tranh: Mặc dù nhanh, Solana được dự đoán sẽ tập trung vào "các ứng dụng có khối lượng giao dịch lớn hoặc phục vụ người dùng phổ thông, như bất động sản hoặc tín dụng tư nhân."

• Các giải pháp Layer-2 (L2) của Ethereum: Được xem là "đích đến cuối cùng" cho các giao dịch nhanh và rẻ, với tốc độ xử lý đang được cải thiện nhanh chóng (ví dụ: MegaETH đạt 20,000 TPS trên testnet).

• Chainlink: Mạng lưới oracle phi tập trung, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối dữ liệu thế giới thực với blockchain, cung cấp nguồn cấp giá bảo mật, kiểm toán bằng chứng dự trữ và khả năng tương tác giữa các chuỗi.

• Các blockchain khác: Plume (tối ưu cho RWA và DeFi), XRP Ledger (hiệu suất cao, chi phí tối thiểu), Stellar (thanh toán xuyên biên giới, phí vi mô), Algorand (tăng trưởng mạnh mẽ, chiếm 70% thị phần RWA), XDC Network (tối ưu cho tài chính thương mại), Aptos (hiện đại, tuân thủ), Sei (hiệu suất cao, độ trễ thấp) cũng là những nền tảng đáng chú ý cho RWA.

V. Những thách thức và rủi ro

Mặc dù có tiềm năng to lớn, thị trường RWA và tài sản số vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức:

• Sự không chắc chắn về quy định: Khung pháp lý vẫn đang trong quá trình phát triển, tạo ra sự bất ổn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Cần sự cân bằng giữa đổi mới và điều tiết để tránh cản trở sự phát triển.

• Mối quan ngại về bảo mật và gian lận: Duy trì liên kết giữa tài sản vật chất và token kỹ thuật số cần phải mạnh mẽ để chống lại gian lận và tranh chấp pháp lý. Các rủi ro như lừa đảo "pump and dump", đánh cắp tài sản và hoạt động phi pháp vẫn tồn tại.

• Biến động thị trường và rủi ro thanh khoản: Thị trường tài sản kỹ thuật số vốn dĩ có tính biến động, và tài sản được mã hóa cũng có thể chịu ảnh hưởng. Mặc dù mục đích là cải thiện tính thanh khoản, khối lượng giao dịch thực tế của một số tài sản được mã hóa có thể vẫn bị hạn chế.

• Độ phức tạp kỹ thuật và thị trường non nớt: Việc triển khai và quản lý tài sản được mã hóa đòi hỏi hiểu biết sâu sắc về công nghệ blockchain. Thị trường vẫn còn non nớt, có thể dẫn đến tình trạng kém hiệu quả và cấu trúc quyền sở hữu phức tạp.

• Thiếu bảo vệ nhà đầu tư: Không giống như các khoản đầu tư truyền thống, tài sản mã hóa có thể không có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư đã thiết lập.

Kết luận

Token hóa tài sản thế giới thực (RWA) và sự phát triển của tài sản số đang tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực tài chính, dân chủ hóa quyền truy cập vào các tài sản truyền thống và tăng cường tính thanh khoản. Với việc Việt Nam đang xây dựng một hành lang pháp lý tiên phong, cùng với sự tham gia ngày càng tăng của các tổ chức tài chính toàn cầu và sự phát triển của các nền tảng blockchain mạnh mẽ, tương lai của tài sản số hứa hẹn những cơ hội tăng trưởng vượt bậc. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, cần phải vượt qua các rào cản về quy định, bảo mật và sự phức tạp kỹ thuật, đồng thời đảm bảo sự cân bằng giữa đổi mới và bảo vệ người dùng.